Bonitacja gleb polega na ocenie wartości rolniczej gleb oraz ich przydatności uprawnej, jest oparta o badania terenowe dotyczące oceny położenia, profilu, struktury, składu granulometrycznego i właściwości gleb oraz wynikających z tego warunków ich uprawy. Zespół wskazanych powyżej cech określonych dla danego gruntu decyduje o zaliczeniu gleby do odpowiedniej klasy bonitacyjnej.

Załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 2012 r. w sprawie gleboznawczej klasyfikacji gruntów (Dz. U. 2012, poz. 1246 z zm.) szczegółowo określa rodzaje gleb zaliczane do poszczególnych kategorii .

W Polsce wyróżniamy 9 klas gleb gruntów ornych oraz 6 klas dla gleb pod trwałe użytki zielone.

Poniżej przedstawię, w oparciu o zapisy Załącznika nr 1 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 2012 r. w sprawie gleboznawczej klasyfikacji gruntów (Dz. U. 2012, poz. 1246 z zm.), jakie gleby zalicza się do poszczególnych klas bonitacyjnych gruntów ornych oraz trwałych użytków zielonych w Polsce.

 

  Klasy bonitacyjne gruntów ornych:

I – gleby orne najlepsze – występują zawsze w dobrych warunkach fizjograficznych, tj. na równinach lub na bardzo łagodnych (do 2°) pochyłościach, są zasobne we wszystkie składniki odżywcze dla roślin, mają dobrą naturalną strukturę, nawet na znacznej głębokości, są łatwe do uprawy, ciepłe, czynne, przepuszczalne i przewiewne, ale przy tym dostatecznie wilgotne, niezaskorupiające się. Mają w dobrze wykształconym i głębokim poziomie próchnicznym słodką próchnicę niewykazującą większego zakwaszenia. Mają właściwe stosunki wodne i nie wymagają melioracji. Można na nich osiągać bez większych nakładów, nawet w średniej kulturze rolnej, wysokie plony najszlachetniejszych, głęboko korzeniących się roślin uprawnych. Gleby te nadają się pod uprawę wszystkich roślin uprawnych, w szczególności buraków cukrowych, pszenicy, lucerny, rzepaku, koniczyny czerwonej, pod uprawę warzyw i zakładanie sadów.

Do klasy tej zalicza się:

• najlepsze czarnoziemy,
• najlepsze mady czarnoziemne pyłowe i najlepsze czarne ziemie wytworzone z glin marglistych lub utworów pyłowych,
• najlepsze czarnoziemne rędziny deluwialne,
• najlepsze gleby brunatne wytworzone z lessów lub utworów lessowatych oraz
• wyjątkowo najlepsze gleby brunatne wytworzone z glin, średnie.

II – gleby orne bardzo dobre – są zbliżone właściwościami do gleb klasy I, ale występują już w nieco gorszych warunkach fizjograficznych lub mają nieco gorsze właściwości fizyczne, np. są mniej przepuszczalne i mniej przewiewne oraz trudniejsze do uprawy. Gleby te są zmeliorowane lub nie wymagają melioracji. W zasadzie nadają się pod uprawę tych samych roślin uprawnych co gleby klasy I, ale w średniej kulturze rolnej plony osiągane na glebach tej klasy są niższe. Gleby te nadają się bardzo dobrze pod zakładanie sadów.

Do klasy tej zalicza się:

• bardzo dobre czarnoziemy,
• bardzo dobre mady pyłowe i próchniczne oraz najlepsze spośród strukturalnych mad średnich,
• bardzo dobre czarne ziemie wytworzone z glin marglistych lub utworów pyłowych oraz najlepsze spośród czarnych ziem wytworzonych ze strukturalnych iłów marglistych,
• bardzo dobre czarnoziemne rędziny deluwialne lub głębokie czarnoziemne rędziny kredowe i mieszane,
• bardzo dobre gleby brunatne wytworzone z lessów lub utworów lessowatych oraz najlepsze gleby brunatne wytworzone z glin, iłów pylastych lub utworów pyłowych wodnego pochodzenia,
• najlepsze gleby płowe wytworzone z glin, iłów pylastych, utworów pyłowych wodnego pochodzenia, lessów lub utworów lessowatych.

IIIa – gleby orne dobre – mają gorsze właściwości fizyczne lub chemiczne, lub występują w gorszych warunkach fizjograficznych niż gleby klasy I i II. Przede wszystkim odnosi się to do stosunków wodnych (poziom wód gruntowych może ulegać stosunkowo znacznym wahaniom), wybór roślin uprawnych na tych glebach jest na ogół mniejszy niż na glebach klasy I i II, a wysokość plonów waha się w szerokich granicach w zależności od stopnia kultury rolnej, umiejętności uprawy i nawożenia oraz w pewnym stopniu od warunków atmosferycznych. Niektóre z gleb zaliczonych do tej klasy mogą być także trudniejsze do uprawy. Większość z nich wykazuje pewne oznaki procesu degradacji, chociaż nie można nazwać ich glebami wadliwymi, gdyż ujemne cechy występują w stopniu nieznacznym. Gleby w tej klasie są zmeliorowane lub nie wymagają melioracji. Na lżejszych glebach tej klasy osiąga się wysokie plony żyta, jęczmienia, owsa i ziemniaków, a w warunkach wysokiej kultury rolnej uzyskuje się, podobnie jak na glebach cięższych, dobre plony buraków cukrowych, pszenicy, warzyw i koniczyny czerwonej. Gleby tej klasy nadają się również pod zakładanie sadów.

Do klasy tej zalicza się:

• gleby brunatne i płowe wytworzone z najlepszych piasków gliniastych mocnych zalegających na glinach, iłach, lessach lub pyłach, wytworzone z najlepszych płytkich piasków gliniastych lekkich pylastych, zalegających na zwięźlejszych podłożach o dobrych stosunkach wodnych oraz, wyjątkowo, najlepszych całkowitych piasków gliniastych mocnych pylastych,
• gleby brunatne i płowe wytworzone z glin, utworów pyłowych, lessów lub utworów lessowatych oraz najlepsze gleby brunatne i płowe (występujące stosunkowo rzadko) wytworzone z iłów ciężkich lub bardzo ciężkich,
• czarnoziemy niecałkowite lub występujące w gorszych warunkach fizjograficznych,
• czarne ziemie wytworzone z glin, iłów lub utworów pyłowych oraz najlepsze czarne ziemie lekkie, wytworzone z piasków gliniastych mocnych,
• najlepsze gleby torfowe, zmeliorowane lub nie wymagają melioracji,
• mady pyłowe, strukturalne mady średnie oraz najlepsze spośród strukturalnych mad ciężkich i mad lekkich piaszczystych,
• najlepsze spośród kredowych rędzin brunatnych i
• rędziny czarnoziemne, mieszane lub deluwialne oraz najlepsze spośród rędzin gipsowych.

IIIb – gleby orne średnio dobre – są zasadniczo zbliżone właściwościami do gleb klasy IIIa, ale mają gorsze właściwości fizyczne lub chemiczne, lub występują w gorszych warunkach fizjograficznych. Poziom wód gruntowych ulega jeszcze większym wahaniom, a plony są uzależnione w jeszcze większym stopniu od warunków atmosferycznych, niekiedy bywają to gleby okresowo za suche, inne mogą być okresowo za mokre. Gleby te mogą być również narażone na erozję. Oznaki procesu degradacji, jeżeli występują, są już zazwyczaj wyraźnie zaznaczone w porównaniu z glebami klas wyższych. Gleby te, zasadniczo jeszcze dość dobre, mogą być uważane już w pewnym, ale jeszcze stosunkowo nieznacznym stopniu, za gleby wadliwe. Niektóre z nich są trudniejsze do uprawy. Na glebach tych w warunkach wysokiej kultury rolnej i pomyślnego przebiegu warunków atmosferycznych można osiągnąć dobre plony pszenicy, buraków cukrowych i koniczyny czerwonej. Gleby tej klasy nadają się również pod zakładanie sadów.

Do klasy tej zalicza się:

• gleby brunatne i płowe wytworzone z piasków gliniastych mocnych, zalegających na glinach, iłach lub pyłach, nieco gorszych od zaliczonych do klasy IIIa, najlepszych piasków gliniastych lekkich na zwięźlejszych podłożach o dobrych stosunkach wodnych oraz całkowitych piasków gliniastych mocnych i najlepszych, całkowitych piasków gliniastych lekkich pylastych oraz
• gleby brunatne i płowe wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych, lessów lub utworów lessowatych, gorsze czarnoziemy niecałkowite lub występujące w złych warunkach fizjograficznych,
• czarne ziemie wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych lub piasków gliniastych mocnych oraz najlepsze czarne ziemie wytworzone z piasków gliniastych lekkich zalegających na zwięźlejszych podłożach,
• gleby orne wytworzone na torfach, zmeliorowane lub nie wymagają melioracji,
• mady pyłowe, mady średnie oraz niektóre strukturalne mady ciężkie i mady lekkie,
• niektóre rędziny kredowe brunatne, czarnoziemne i deluwialne oraz rędziny gipsowe.

VIa – gleby orne lepsze, średniej jakości – gleby o zdecydowanie mniejszym wyborze roślin uprawnych niż gleby klas wyższych. Plony są na ogół średnie, nawet gdy gleby te znajdują się w dobrej kulturze rolnej. Plony w znacznym stopniu są uzależnione od ilości i rozkładu opadów atmosferycznych, szczególnie w okresie wegetacyjnym. Gleby te nieraz występują w gorszych warunkach fizjograficznych, na większych spadkach, mogą być narażone na erozję wodną.

Gleby ciężkie tej klasy są zasobne w składniki pokarmowe i charakteryzuje je duża żyzność potencjalna, ale są mało przewiewne, zimne i mało czynne, przeważnie ciężkie do uprawy, w okresach upałów zaskorupiają się, tworząc głębokie pęknięcia i szczeliny lub bryły trudne do rozbicia. Uprawiane na mokro mażą się, wymagają więc umiejętnego uchwycenia pory upraw. W sprzyjających warunkach atmosferycznych i dobrej kulturze rolnej mogą dać nawet wysokie plony pszenicy, buraków cukrowych i koniczyny czerwonej, żyto plonuje na nich gorzej od pszenicy i jest mniej pewne. Znaczna część takich gleb ma poziom wód gruntowych okresowo za wysoki i wymaga melioracji, a po jej wykonaniu gleby te przechodzą do klas wyższych (nawet do klasy II). Przeważnie występują na nich mniej korzystne warunki do zakładania sadów niż na glebach klas wyższych.

Gleby lekkie tej klasy są glebami żytnio-ziemniaczanymi, natomiast nie nadają się pod uprawę koniczyny czerwonej. W przypadku gdy gleby tej klasy są utrzymywane w wysokiej kulturze rolnej i dobrych warunkach wilgotnościowych, nadają się pod uprawę jęczmienia, a nawet pszenicy i owsa, a buraki pastewne dają plony zadowalające. Gleby tej klasy nadają się również pod zakładanie sadów, ale pod uprawę nie wszystkich gatunków drzew owocowych.

Do tej klasy zalicza się;

• gleby brunatne i płowe wytworzone ze żwirów gliniastych, całkowitych piasków gliniastych lekkich lub piasków gliniastych lekkich niecałkowitych zalegających na zwięźlejszym głęboko występującym podłożu,
• gleby wytworzone z piasków gliniastych pylastych lub słabo gliniastych niecałkowitych, zalegających na słabo przepuszczalnych glinach lub iłach, niezbyt wysoko oglejonych (50-60 cm), piasków gliniastych na wapieniach, żwirach lub piaskach luźnych oraz piasków gliniastych powstałych ze zwietrzenia piaskowców, jak również
• gleby brunatne i płowe wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych, lessów lub utworów lessowatych.
• przeważnie gleby niecałkowite na przepuszczalnych podłożach lub gleby o gorszych stosunkach wodnych, względnie położone w gorszych warunkach fizjograficznych, narażone na erozję wodną,
• niektóre czarnoziemy podmokłe, średniej jakości czarne ziemie wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych lub piasków gliniastych mocnych lub lekkich,
• średniej jakości gleby orne na torfach, zmeliorowane lub nie wymagają melioracji,
• mady pyłowe, mady lekkie, piaszczyste, mady średnie oraz mady ciężkie, jeżeli nie są za wilgotne (wyraźne oglejenie poniżej 50 cm),
• średniej jakości płytsze kredowe rędziny czarnoziemne, brunatne i deluwialne, rędziny gipsowe oraz najlepsze rędziny wytworzone z twardych wapieni.

VIb – gleby orne gorsze, średniej jakości – zasadniczo są zbliżone swymi właściwościami do gleb klasy IVa, ale są bardziej od nich wadliwe – albo zbyt suche, albo zbyt wilgotne. Plony wahają się w szerokich granicach i silnie są uzależnione od warunków atmosferycznych.

V – gleby orne słabe – są mało żyzne i mało urodzajne. Należą do nich gleby zbyt lekkie, za suche, przydatne do uprawy żyta i łubinu, a w latach obfitujących w opady nadają się pod uprawę ziemniaków i seradeli. Do klasy tej zalicza się również płytkie i kamieniste gleby, najczęściej ubogie w materię organiczną oraz gleby zbyt mokre, niezmeliorowane lub nienadające się do melioracji. Gleby ciężkie i podmokłe w tej klasie najbardziej nadają się pod uprawę brukwi i kapusty, mieszanek traw oraz niektórych roślin pastewnych. Gleby te w zasadzie nie nadają się pod zakładanie sadów. Na glebach lekkich i suchych tej klasy uprawia się żyto, łubin, niekiedy ziemniaki. Dobór odpowiednich roślin w głównej mierze jest uzależniony od stosunków wodnych i stopnia kultury rolnej. Gleby te nadają się pod uprawę tylko niektórych gatunków drzew owocowych. Na płytkich rędzinach kredowych tej klasy można uprawiać również pszenicę, esparcetę i koniczynę białą, ale plony tych roślin są znacznie niższe niż w klasach wyższych.

Do klasy V zalicza się:

• gleby brunatne,
• gleby płowe,
• gleby bielicowe i rdzawe

wytworzone ze żwirów piaszczystych, gorszych żwirów gliniastych, piasków słabo gliniastych całkowitych i średnio głębokich na przepuszczalnym podłożu lub wapieniach lub średnio głębokich piasków słabo gliniastych wietrzeniowych, piasków słabo gliniastych głębokich na glinach, lessach lub utworach pyłowych, piasków słabo gliniastych całkowitych podmokłych lub piasków słabo gliniastych na glinach lub iłach o stale za wysokim poziomie wód gruntowych, z płytkich piasków gliniastych zalegających na piasku luźnym lub słabo gliniastym.

Do klasy tej należą

• bardzo płytkie gleby brunatne i płowe wytworzone z glin, utworów pyłowych, lessów lub utworów lessowatych, zalegających na piaskach luźnych lub żwirach,
• gleby glejowe bardzo silnie podmokłe (oglejenie występuje pod poziomem próchnicznym), występujące na terenach bezodpływowych, wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych, lessów lub utworów lessowatych,
• czarne ziemie wytworzone z piasków słabo gliniastych, całkowite lub niecałkowite, zalegające na piaskach luźnych,
• czarne ziemie silnie podmokłe, wytworzone z różnych skał macierzystych,
• gleby orne na płytko rozłożonych torfach lub płytkich torfach na piasku luźnym, o nieuregulowanych stosunkach wodnych,
• gleby murszaste, mady bardzo lekkie, różne mady płytkie i suche oraz różne mady silnie oglejone i podmokłe, mady ciężkie położone w bezodpływowych kotlinach i zagłębieniach,
• różne bardzo płytkie rędziny oraz gorsze odmiany rędzin wytworzonych z twardych wapieni.

VI – gleby orne najgorsze – bardzo słabe, wadliwe, dają plony niskie i niepewne. Podmokłe gleby tej klasy wykazują stale za wysoki poziom wód gruntowych, często występuje storfiały lub zmurszały utwór organiczny. Przeprowadzenie melioracji na tych glebach jest bardzo utrudnione. Nie nadają się do uprawy zbóż i roślin okopowych i powinny być wykorzystywane raczej jako pastwiska. Nie nadają się również pod zakładanie sadów.

Do klasy tej należą:

• gleby lekkie, za suche, które nadają się pod uprawę łubinu, natomiast żyto daje na nich średnie plony, ale tylko w latach o sprzyjających warunkach atmosferycznych;
• gleby bardzo płytkie (płytsze niż gleby należące do klasy V) lub płytkie i silnie kamieniste, przez co trudne do uprawy.

Gleby te w zasadzie nie nadają się pod zakładanie sadów, z wyjątkiem mniej wymagających gatunków wiśni. Na bardzo płytkich rędzinach tej klasy można uprawiać jedynie żyto i koniczynę białą, w zasadzie gleby te nadają się bardziej pod zalesienie niż pod uprawę rolną.

Do klasy tej zalicza się:

• gleby brunatne, rdzawe i bielicowe wytworzone z gorszych żwirów piaszczystych, płytkich piasków słabo gliniastych położonych na piaskach luźnych, wapieniach, żwirach,
• gleby wytworzone z bardzo płytkich piasków wietrzeniowych, piasków słabo gliniastych średnio głębokich na piasku luźnym, znajdujących się na terenach zbyt suchych lub piasków słabo gliniastych całkowitych, występujących na terenach wybitnie suchych, np. na szczytach wzgórz,
• najgorsze odmiany gleb ornych na torfach,
• wysoce wadliwe oraz najgorsze gleby murszaste,
• najgorsze mady piaszczyste,
• bardzo lekkie lub ciężkie oraz bardzo płytkie rędziny wytworzone z twardych wapieni.

Wyróżnia się także klasę VIRz – gleby pod zalesienie – czyli gleby suche, nieprzydatne do uprawy polowej, które powinny być zalesione.

Zalicza się tu w szczególności gleby bielicowe i rdzawe wytworzone ze żwirów piaszczystych, piasków luźnych całkowitych, piasków luźnych płytkich na wapieniach lub żwirach lub płytkich piasków wietrzeniowych.

Wymienione gleby różnią się od przedstawionych w klasie VI bardziej niekorzystnymi cechami wynikającymi z budowy profilu glebowego i układu warunków fizjograficznych. Wyjątkowo zalicza się do tej klasy niektóre bardzo podmokłe piaski, nieprzydatne jako grunty orne ani łąki trwałe i pastwiska trwałe, nadające się pod zalesienie olszyną.

 

Klasy bonitacyjne trwałych użytków zielonych (tj. gruntów wykorzystywanych do uprawy traw lub innych pastewnych roślin zielnych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) lub uprawianych (wysiewanych), które nie były objęte płodozmianem przez okres pięciu lat lub dłużej):

I – gleby najlepsze – to łąki trwałe i pastwiska trwałe usytuowane na glebach mineralnych, średnio zwięzłych, głębokich, zasobnych w próchnicę, o trwałej strukturze gruzełkowo-ziarnistej, przewiewne, przepuszczalne, zasobne w składniki odżywcze.

Łąki trwałe i pastwiska trwałe zaliczane do klasy I powinny spełniać następujące warunki:

• wysoki naturalny potencjał produkcyjny;
• występowanie wielogatunkowych naturalnych zbiorowisk roślinnych trawiastych lub koniczynowo-trawiastych z dominacją (ponad 80%) wartościowych traw pastewnych i koniczyn, z udziałem 10 – 15% ziół bez turzyc, sitów, chwastów szerokolistnych oraz mało wartościowych traw;
• występowanie zwartego i równego zadarnienia;
• łatwa dostępność przy użytkowaniu (brak zarośli i kamieni) i zabiegach pielęgnacyjnych oraz brak lub minimalna ilość urządzeń melioracyjnych ze względu na korzystny układ stosunków wodnych;
• występowanie użyźniających zalewów w okresach niepowodujących przerw w eksploatacji użytku;
• zasilanie przeważnie zalewami wód żyznych, natlenionych, z łatwym dopływem i odpływem.
• Zalewy, jeżeli występują, wnoszą przynajmniej 70% składników odżywczych, niezbędnych dla otrzymania właściwego plonu.
• Darń jest równa i gładka.
• Warunki pozwalają na dowolną uprawę i zbiór całkowicie zmechanizowany.

W składzie przeważają trawy bardzo dobre, takie jak;

• wyczyniec łąkowy Alopecurus pratensis,
• wiechlina łąkowa Poa pratensis,
• kostrzewa łąkowa Festuca pratensis,
• żywica trwała Lolium perenne,
• konietlica łąkowa Trisetum flavescens
• oraz rośliny motylkowe takie jak:

1. koniczyna łąkowa Triolium pratense,
2. koniczyna biała Trifolium repens,
3. koniczyna białoróżowa (szwedzka) Trifolium hybridum.

Łąki przeważnie trzykośne. Pastwiska występujące wyjątkowo w tej klasie umożliwiają czterokrotne spasanie.

Do klasy I gleb łąk trwałych i pastwisk trwałych należy zaliczyć w szczególności: łąki trwałe i pastwiska trwałe zalewne na madach średnich, lekkich pyłowych lub pylastych, ciężkich pylastych, strukturalnych, na utworach pyłowych oraz gradowe śródpolne na piaskach gliniastych mocnych, zalegających na podłożu gliniastym lub glinach z domieszką piasku, często zawierających węglan wapnia, na utworach pyłowych i podobnych, zasilane przeważnie zalewami żyzną wodą z pól z łatwym odpływem.

II – gleby bardzo dobre – czyli łąki trwałe i pastwiska trwałe na glebach mineralnych lub mułowo-torfowych o właściwościach i położeniu podobnych jak w klasie I, ale nieco gorszych warunkach siedliskowych, florystycznych oraz produkcyjnych, bez pełnej możliwości regulacji stosunków wodnych. Potencjał produkcyjny jest oceniany na poziomie 3,5 – 4,0 t/ha bardzo dobrego lub dobrego siana. Dostępność przy użytkowaniu bardzo dobra, urządzenia melioracyjne występują sporadycznie.

III – gleby dobre –  to łąki trwałe i pastwiska trwałe na glebach mineralnych mułowo-torfowych o właściwościach fizycznych i chemicznych gorszych niż w klasie I i II oraz na glebach torfowych torfów niskich o uregulowanych stosunkach wodnych i glebach torfowo-murszowych.

Łąki trwałe i pastwiska trwałe kwalifikujące się do tej klasy, pod względem genezy, warunków wodno-glebowych oraz pokrywy roślinnej, reprezentują dwa typy obiektów, tk.

1. Pierwszy z nich reprezentują łąki trwałe i pastwiska trwałe położone w dolinach równinnych, wyścielonych utworami akumulacji organicznej (torfy i namuły organiczne), które po melioracji są przeważnie umiarkowanie wilgotne, z występującym co kilka lat zalewem powierzchniowym po wiosennych roztopach. Dobre stosunki wodno-powietrzne gleb organicznych (torfowo-murszowych) przy średnio intensywnym nawożeniu zapewniają znaczną trwałość i wierność wysokiego plonowania. Na użytkach tych występują zbiorowiska trawiaste (najczęściej wiechlinowo-wyczyńcowe), powstałe w wyniku sukcesji sztucznych zbiorowisk, uzyskanych przez zasiew mieszanek w trakcie zagospodarowania pomelioracyjnego.
2. Drugi typ to łąki trwałe i pastwiska trwałe położone na terenach zalewowych rzek oraz w małych dolinach śródpolnych, w których można wyróżnić dwa rodzaje siedlisk: siedliska wilgotniejsze, wolno obsychające wiosną, częściej zalewane, w lecie przeważnie umiarkowanie wilgotne, o glebach średnio zwięzłych lub zwięzłych, silnie próchnicznych, oglejonych na głębokości 40 – 50 cm, oraz siedliska umiarkowanie wilgotne, w lecie raczej okresowo za suche, przeważnie niezalewane lub rzadko zalewane.

Łąki trwałe i pastwiska trwałe zaliczane do klasy III mają równy i łatwy dostęp, który okresowo mogą utrudniać, np. roztopy. W składzie runi oprócz traw wymienionych w klasie I i II dominują gatunki dobrej i średniej wartości, w szczególności:

• mozga trzcinowata Phalaris arundinacea,
• manna jadalna Glyceria fluitans,
• mietlica biaława Agrostis gigantea,
• kostrzewa trzcinowata Festuca arundinacea,
• wiechlina zwyczajna Poa trivialis,
• grzebienica pospolita Cynosurus cristatus,
• kostrzewa czerwona Festuca rubra,
• mietlica pospolita Agrostis capillaris.

W składzie runi traw bardzo dobrych i dobrych oraz roślin motylkowatych jest więcej niż 15%, główną masę roślinności stanowią trawy średniej jakości. Ziół i chwastów wraz z turzycami i trawami średniej i gorszej jakości jest nie więcej niż 85%, w tym turzyc nie więcej niż 50% i chwastów nie więcej niż 35%.

Do tej klasy zaliczyć należy: gleby łąk trwałych i pastwisk trwałych z grupy zalewnych gradowych w gorszych położeniach i o gorszych warunkach odpływu oraz gleby terenów pobagiennych o właściwych stosunkach wodnych.

IV – gleby średniej jakości – to łąki trwałe i pastwiska trwałe kwalifikujące się do klasy IV są obszarowo najliczniejsze i reprezentują siedliska charakteryzujące się zmiennym uwilgotnieniem i dużą różnorodnością gleb organicznych, mineralno-organicznych i mineralnych. Są to w szczególności gleby mineralne, murszowe na podłożu mineralnym, mułowe, torfowo-murszowe, zbliżone właściwościami fizycznymi i chemicznymi do klasy II, ale występujące na gorszych stanowiskach, utrudniających zagospodarowanie ze względu na np. zakrzaczenie, większą ilość kamieni i pni, ukształtowanie terenu bądź utrudniony dostęp.

Stosunki wodne panujące na glebach tej klasy bywają wadliwe, gleby mogą być okresowo za suche lub nadmiernie uwilgocone. W trakcie zalewów, które mogą utrudniać właściwe użytkowanie tych obszarów, woda ma utrudniony odpływ i pozostaje na powierzchni przez kilkanaście dni.

Na łąkach trwałych i pastwiskach trwałych klasy IV uwilgotnienie w ciągu okresu wegetacyjnego uzależnione jest od zasilania gruntowego i warunków pogodowych oraz właściwości wodnych gleb, co pozwala na utrzymanie względnie trwałych zbiorowisk trawiastych. Naturalny potencjał produkcyjny siedlisk kwalifikujących się do klasy IV jest niski. Siano jest niskiej lub średniej wartości paszowej, a jego plon zależy od stosunków wilgotnościowych panujących w danym roku. Dzięki istniejącym urządzeniom melioracyjnym i systematycznym zabiegom pielęgnacyjnym (zwłaszcza nawożeniu) oraz prawidłowemu użytkowaniu, na części użytków klasy IV można osiągnąć wyższe plony. Po zaprzestaniu nawożenia i zabiegów pielęgnacyjnych użytki te szybko ulegają daleko posuniętej degradacji runi i darni, a użytkowanie ich może być nieopłacalne. Łąki tej klasy są przeważnie jednokośne.

W składzie runi występują w niewielkiej ilości trawy dobre i bardzo dobre, natomiast przeważają trawy średniej i gorszej jakości, turzyce i chwasty, które stanowią około 90% masy roślinnej. Wśród traw dominują trawy średniej i gorszej wartości pastewnej, takie jak:

• manna mielec Glyceria aquatica,
• manna jadalna Glyceria fluitans,
• mietlica rozłogowa Agrostis stolonifera,
• kostrzewa trzcinowata Festuca arundinacea,
• trzęślica modra Molinia caerulea,
• wiechlina zwyczajna Poa trivialis,
• izgrzyca przyziemna Danthonia decumbens,
• tomka wonna Anthoxanthum odoratum,
• drżączka średnia Briza media,
• śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa,
• kostrzewa czerwona Festuca rubra,
• owsica omszona Avenula pubescens,
• kłosówka wełnista Holcus lanatus,
• mietlica pospolita Agrostis capillaris.

V – gleby słabe – to łąki trwałe i pastwiska trwałe zaliczane do klasy V charakteryzują się w szczególności trwałym, wadliwym układem warunków wodnych. Mogą być one zbyt suche lub zbyt wilgotne w okresie wegetacyjnym. Uprawa łąk trwałych i zbiór mechaniczny są bardzo utrudnione. Woda przeważnie podtapia teren; jeżeli nawet jest to woda zalewowa, nie polepsza ona jakości zbiorów. Powierzchnia jest nierówna i kępiasta. Łąki trwałe i pastwiska trwałe tej klasy usytuowane są na słabo próchniczych, ubogich w składniki pokarmowe glebach mineralnych, na glebach mułowo-torfowych przesuszonych i zbyt mokrych, na glebach torfowych o utrudnionym użytkowaniu i glebach torfowych zdegradowanych. Czynnikami obniżającymi wartość tych siedlisk są w szczególności zakrzaczenie, obecność pni i kamieni, niekorzystne ukształtowanie terenu i inne. Najczęściej w klasie V klasyfikowane są łąki jednokośne, turzycowe i trawiaste, zachwaszczone.

W składzie runi przeważają turzyce i gorsze trawy. Traw bardzo dobrych i dobrych jest zaledwie od 5 do 6%, Trawy średniej i gorszej jakości pastewnej stanowią domieszkę (do 20%). Wśród grupy traw dominują trawy gorszej lub złej wartości paszowej, takie jak:

• trzęślica modna Molinia caerulea,
• śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa
• bliźniaczka psia trawka Nardus stricta,
• izgrzyca przyziemna Danthonia decumbens,
• kłosówka wełnista Holcus lanatus,
• drżączka średnia Briza media,
• owsica omszona Avenula pubescens,
• kostrzewa owcza Festuca ovina.

VI – gleby najsłabsze – czyli łąki trwałe i pastwiska trwałe kwalifikujące się do tej klasy to w większości siedliska ubogie, a równocześnie krańcowo różne pod względem uwilgotnienia, tj. za mokre lub za suche, o zróżnicowanych zbiorowiskach roślinnych. Występują na glebach murszowych mocno zdegradowanych, na glebach mineralnych i wytworzonych z torfów stale podtapianych. Zbiór siana odbywa się w trudnych warunkach i nie co roku, a zbiór mechaniczny jest wręcz niemożliwy. Wspólną cechą tych siedlisk jest mała żyzność i przydatność rolnicza, wyrażająca się bardzo niską produkcyjnością i mało wartościową paszą. W runi dominują turzyce, sity, chwasty, sitowia i trawy złej jakości, w tym:

• śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa,
• bliźniaczka psia trawka Nardus stricta,
• kłosówka wełnista Holcus lanatus,
• owsica omszona Avenula pubescens,
• stokłosa miękka Bromus hordeaceus.

Bonitacja a podatek rolny 

Bonitacja gleb jest ważna w kontekście podatku rolnego, bowiem zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 333) zwalnia się od podatku rolnego użytki rolne klasy V, VI i VIz oraz grunty zadrzewione i zakrzewione ustanowione na użytkach rolnych.

Zatem za grunty zaliczone do klasy bonitacyjnej V, VI i VIz nie płaci się podatku rolnego, podatek za te grunty nie jest w ogóle naliczany.