W tym roku rozpoczyna się nowy okres programowania. W 2023 r. rozpoczęto wdrażanie Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023 – 2027, który oparto o system ,,zielonej architektury’’, na który składają się:

1. Wymóg obowiązkowego systemu warunkowości,
2. Dodatkowe wymogi – dobrowolne dla rolników systemy na rzecz klimatu i środowiska, tzw. ekoschematy,
3. Wieloletnie zobowiązania pro-środowiskowe realizowane w ramach II filaru Wspólnej Polityki Rolnej.

Warunkowość to podstawowy, obowiązkowy element płatności bezpośrednich, który kładzie w tym roku większy nacisk na kwestie środowiska i klimatu. Obecnie stanowi połączenie dotychczasowych wymogów zazielenienia i zasady wzajemnej zgodności (normy GAEC, tj. normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska i podstawowe wymogi w zakresie zarządzania – wymogi SMR).

Warunkowość obejmuje działania na rzecz:

• środowiska i zmiany klimatu,
• zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt i zdrowia roślin,
• dobrostanu zwierząt

Obecnie system warunkowości dotyczy wszystkich gospodarstw – bez względu na ich powierzchnię – oraz gospodarstw z produkcją ekologiczną.

Norma GAEC 1: Utrzymywanie trwałych użytków zielonych w oparciu o stosunek powierzchni trwałych użytków zielonych do powierzchni użytków rolnych na poziomie krajowym

Norma GAEC 2: Ochrona terenów podmokłych i torfowisk (będzie obowiązywać od 2025 r.)

Norma GAEC 3: Zakaz wypalania gruntów rolnych

Norma GAEC 4: Ustanowienie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych

Norma GAEC 5: Zarządzanie orką w celu zmniejszenia ryzyka degradacji i erozji gleby, biorąc pod uwagę nachylenie terenu

Norma GAEC 6: Minimalna pokrywa glebowa w najbardziej newralgicznych okresach

Norma GAEC 7: Zmianowanie i dywersyfikacja upraw na gruntach ornych (będzie obowiązywać od 2024 r.)

Norma GAEC 8: Utrzymanie elementów i obszarów nieprodukcyjnych

Norma GAEC 9: Zakaz przekształcania lub zaorywania TUZ wyznaczonych jako cenne na obszarach Natura 2000

W 2023 r. wyłączony jest obowiązek spełnienia normy GAEC 7 (zmianowanie i dywersyfikacja upraw na gruntach ornych) oraz części normy GAEC 8 (w zakresie minimalnego udziału powierzchni gruntów ornych wykorzystanych na obiekty lub obszary nieprodukcyjne). Z praktycznego punktu należy wskazać, iż aby spełnić w tym roku wymagany warunek normy GAEC 8 możliwe będzie prowadzenie produkcji na gruntach ugorowanych, a co za tym idzie należy na gruncie zaznaczyć ,,ugór z uprawą’’ np. pszenicy, ale z wyjątkiem uprawy kukurydzy, soi i zagajników o krótkiej rotacji, których oznaczyć nie można. Zatem jeżeli Twój wniosek wyświetla komunikat, że nie spełniłeś wymaganych 4% gruntów ugorowanych, oznacz jakąś uprawę jako ugór z uprawą i problem zniknie. Jednak będzie to możliwe tylko w tym roku, w kolejnych, już tak łatwo nie będzie.

Warunkowość – wymogi SMR

SMR1 Obowiązkowe wymogi dotyczące kontroli rozproszonych źródeł zanieczyszczeń fosforanami (Nowy! Tzw. ramowa Dyrektywa Wodna)

SMR2 Ochrona wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego.

SMR3 Ochrona dzikiego ptactwa.

SMR4 Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.

SMR5 Bezpieczeństwo żywności.

SMR6 Zakaz stosowania w gospodarstwach hodowlanych niektórych związków o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i betaagonistycznym.

SMR7 Wprowadzanie do obrotu środków ochrony roślin.

SMR8 Działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów (Nowy!)

SMR9 Minimalne normy ochrony cieląt.

SMR10 Minimalne normy ochrony świń.

SMR11 Przestrzeganie norm ochrony zwierząt hodowlanych.

Usunięto z zakresu warunkowości wymogi SMR dotyczące:

• Identyfikacji i rejestracji zwierząt (IRZ) w zakresie: świń (Dyrektywa 2008/71/WE), bydła

(Rozporządzenie UE nr 1760/2000) oraz owiec i kóz (Rozporządzenie Komisji (UE) nr

21/2004).

• Chorób zwierząt w zakresie Zapobiegania, kontroli i zwalczaniu niektórych przenośnych

gąbczastych encefalopatii (TSE) – Rozporządzenie (UE) 999/2001.

Największą nowością tegorocznych płatności obszarowych są tzw. ekoschematy, czyli schematy na rzecz klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt. Są to dobrowolne dla rolników płatności przyznawane za wdrożenie i realizację praktyk korzystnych dla środowiska i klimatu oraz dobrostanu zwierząt, które wykraczają ponad wymogi określone w warunkowości. Instrument ten został tak zaprojektowany, aby w jak największym stopniu realizować korzyści środowiskowe, a zarazem zachęcić rolników do aktywnego zaangażowania się w realizację działań na rzecz ochrony środowiska i klimatu.

Wdrożone zostały następujące ekoschematy:

1. Obszary z roślinami miododajnymi,
2. Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin
3. Biologiczna ochrona upraw
4. Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych
5. Dobrostan zwierząt
6. Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi:

• Ekstensywne użytkowanie TUZ obsadą zwierząt,
• Międzyplony ozime/wsiewki śródplonowe,
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia (wariant podstawowy lub wariant z wapnowaniem)
• Zróżnicowana struktura upraw,
• Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji,
• Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo,
• Uproszczony system uprawy,
• Wymieszanie słomy z glebą

W następnych wpisach każdy ekoschemat zostanie omówiony szczegółowo.

Dodatkowo od kampanii 2023 rolnicy ubiegający się o płatności bezpośrednie oraz płatności ONW będą musieli spełnić warunek rolnika aktywnego zawodowo.

Rolnicy, którzy chcą być uznani za rolników aktywnych zawodowo, a kwota płatności bezpośrednich za rok poprzedzający złożenie wniosku przekroczyła 5 tys. euro oraz dodatkowo:

• administrują portami lotniczymi,
• wodociągami lub
• stałymi terenami sportowymi lub
• rekreacyjnymi lub
• świadczą usługi przewozu kolejowego lub
• usługi w zakresie obrotu nieruchomościami lub
• są powiązani z podmiotami prowadzącymi jedną z wymienionych działalności,

zobowiązani są do uzupełnienia w aplikacji odpowiedniej sekcji Rolnik aktywny zawodowo i dołączenia skanów dokumentów potwierdzających, że:

• ich przychód z działalności rolniczej stanowi co na najmniej 1/3 całego ich przychodu lub
• kwota płatności bezpośrednich, jakie im przysługiwały za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy wynosi co najmniej 5% całości przychodów z działalności pozarolniczej.

Począwszy od roku 2023 odmiana Rajan konopi włóknistych nie kwalifikuje się do żadnego wsparcia (zarówno w ramach interwencji w formie płatności bezpośrednich, w tym wsparcia dochodów związanego z produkcją do konopi włóknistych, jak i płatności obszarowych w ramach płatności i premii na rzecz rozwoju obszarów wiejskich) ze względu na przekroczoną dopuszczalną wartość THC – 0,2 % oznaczaną w ramach kontroli przez 2 następujące po sobie lata (2021-2022).

Od 2023 r. przywróceniu do wszystkich form wsparcia podlega natomiast odmiana Finola konopi włóknistych, która w latach 2021-2022 nie kwalifikowała się do płatności.

W przypadku deklaracji buraków cukrowych na powierzchni np. 2 ha do wsparcia dochodów związanego z produkcją do buraków cukrowych, rolnik posiadając umowę na 1,5 ha nie musi rysować oddzielnej działki na buraki zgłoszone do P_burak cukrowy i oddzielnej na 0,5 ha zgłoszonych tylko do podstawowego wsparcie dochodów (PWD). Wystarczającym jest wyrysowanie jednej działki i dołączenie skanu umowy. Na podstawie przytoczonego przykładu wsparcie związane z produkcją do buraków cukrowych zostanie przyznane do powierzchni wynikającej z umowy. Do całości deklaracji zostanie przyznane wsparcie podstawowe.

Dla płatności dla młodych rolników, w 2023 roku nie obowiązuje dotychczasowy górny limit powierzchni 50 ha, co oznacza, że w przypadku deklaracji do tej płatności np. 80 ha użytków rolnych, zostanie ona przyznana do 80 ha, a nie jak do tej pory do 50 ha.

Zmiany dotyczą również płatności redystrybucyjnej (odpowiadającej płatności dodatkowej), w której nie obowiązuje już dolny limit (3,01 ha). Płatność będzie przyznawana do powierzchni 30 ha przy założeniu, że powierzchnia gruntów rolnych zadeklarowanych w ramach podstawowego wsparcie dochodów (PWD) i płatności redystrybucyjnej (RED) oraz upraw niezgłoszonych do płatności nie przekroczy 300,00 ha.

Zmieniły się również nazwy płatności:

1. Podstawowe wsparcie dochodu (PWD), zastępuje płatność podstawową,
2. Płatność redystrybucyjna (RED), zastępuje płatność uzupełniającą,
3. Płatność dla młodych rolników (MRO),
4. Płatność dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi ograniczeniami (ONW)

Powyższy limit 300 ha nie obowiązuje w sytuacji gdy we wniosku zaznaczono, że wnioskujący jest spółdzielnią i wnioskuje o uwzględnienie liczby członków. Wówczas limity te są zwielokrotnione zgodnie ze zgłoszoną liczbą członków.

Mając na względzie zapewnienie prawidłowej realizacji Planu Strategicznego, od kampanii 2023 wsparcie nie obejmuje już Systemu dla małych gospodarstw w związku z tym kafel SMG w aplikacji umożliwiający rolnikom wyjście z tego systemu nie jest już dostępny a wszyscy rolnicy dotychczas w nim uczestniczący, w kampanii 2023 nie podlegają z tego tytułu żadnym zwolnieniom.