Dziś 6 lipca, Dzień Radcy Prawnego, czyli święto moje i moich koleżanek oraz kolegów noszących na co dzień niebieski żabot w todze 🙂

Zważywszy, że dziś przypada nasze święto, święto przedstawicieli Samorządu Radców Prawnych, uważam, że to najlepszy moment, aby przybliżyć moim czytelnikom, kim jest Radca Prawny, czym się zajmuje oraz czym różni się od Adwokata.

Dzień 6 lipca wybrany został na święto Radcy Prawnego nieprzypadkowo! Bowiem w dniu 6 lipca 1982 r. została uchwalona ustawa o radcach prawnych, na mocy której określono zasady wykonywania zawodu radcy prawnego oraz zasady organizacji i działania samorządu radców prawnych.

 

Kto to jest radca prawny?

Radca prawny to wolny zawód, przy czym uznawany jest za zawód zaufania publicznego, czyli zawód polegający na obsłudze osobistych potrzeb ludzkich, wiążący się z przyjmowaniem informacji dotyczących życia osobistego i zorganizowany w sposób uzasadniający przekonanie społeczne o właściwym dla interesów jednostki wykorzystywaniu tych informacji przez świadczących usługi (Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 lipca 2007 r., sygn. akt K 41/05). Zawód ten funkcjonuje w oparciu o ustawę z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych.

Czym zajmuje się radca prawny?

Wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, przez którą rozumie się:

1. Udzielanie konsultacji i porad prawnych,
2. Sporządzanie opinii prawnych,
3. Opracowywanie projektów aktów prawnych,
4. Występowanie przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika i obrońcy (w tym występowanie przed Sądem Najwyższym, Trybunałem Konstytucyjnym, Naczelnym Sądem Administracyjnym, Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, gdyż nie ma żadnych ograniczeń co do podmiotów, na których rzecz radca prawny może świadczyć pomoc prawną).

Radca prawny może wykonywać swój zawód:

1. Prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą – Kancelarię Radcy Prawnego,
2. Na podstawie umowy o pracę,
3. Na podstawie umowy cywilnoprawnej, np. umowy zlecenie,
4. W spółce: cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej i komandytowo – akcyjnej.

Czym różni się radca prawny od doradcy prawnego?

Przy czym wspólnikami/partnerami/komplementariuszami mogą być wyłącznie radcowie prawni, adwokaci, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej, a wyłącznym przedmiotem działalności spółek o których mowa powyżej, może być świadczenie pomocy prawnej.

 

Tytuł zawodowy 

Tytuł zawodowy ,,radca prawny’’ podlega ochronie prawnej. Wprowadzenie do ustawy o radcach prawnych art. 1 ust. 2 stanowiącego, że tytuł zawodowy radca prawny podlega ochronie prawnej, miało na celu nie tylko zamanifestowanie rangi zawodu radcy prawnego oraz świadczonych przez niego usług, ale było też reakcją na posługiwanie się tym określeniem przez osoby nieuprawnione. Na gruncie ustawy dostęp do zawodu radcy prawnego, a tym samym do ustawowo określonego zakresu usług przez niego sygnowanych został sformalizowany i bez spełnienia wymogów przewidzianych w ustawie nie można posługiwać się tytułem radcy prawnego. Należy zasadniczo zgodzić się ze stanowiskiem, że prawo do używania tytułu zawodowego powinno wiązać się z prawem do wykonywania zawodu radcy prawnego, a to – zgodnie z art. 23 ustawy – powstaje z chwilą dokonania wpisu na listę radców prawnych i złożenia ślubowania.

 

Obowiązki i prawa Radcy prawnego

Każdy radca prawny:

1. Zobowiązany jest wykonywać zawód ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz zasad etyki radcy prawnego;
2. Obowiązany jest przestrzegać Kodeksu Etyki Radcy Prawnego oraz Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego,
3. Obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej, a obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie, tzn. obowiązek ten nie ustaje po upływie określonego okresu czasu i jest aktualny również po zaprzestaniu wykonywania zawodu radcy prawnego;
4. Obowiązany jest przynależeć do samorządu radców prawnych i opłacać związaną z ta przynależnością składkę członkowską,
5. Obowiązany jest wyłączyć się od wykonania czynności zawodowych we własnej sprawie lub jeżeli przeciwnikiem jednostki organizacyjnej udzielającej mu pełnomocnictwa jest inna zatrudniająca go jednostka organizacyjna albo jeżeli sprawa dotyczy osoby, z którą pozostaje on w takim stosunku, że może to oddziaływać na wynik sprawy;
6. Obowiązany jest unikać konfliktu interesów,
7. Obowiązany jest wykonywać czynności zawodowe wyłącznie na podstawie umowy zawartej z klientem, chyba że sprawa zostanie mu powierzona na podstawie przepisów prawa przez sąd lub inny organ lub na podstawie umowy z podmiotem wykonującym zadania publiczne w zakresie świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, a także w innych przypadkach określonych w przepisach prawa. Radca prawny, w razie konieczności dokonania czynności niecierpiących zwłoki w przypadkach określonych w przepisach prawa,
8. Powinien dbać o to, aby jego zachowanie nie naruszyło powagi sądu, urzędu lub innych instytucji, przed którymi występuje, a także, by jego wystąpienia nie naruszały godności osób uczestniczących w postępowaniu,
9. Nie może publicznie okazywać swojego osobistego stosunku do pracowników wymiaru sprawiedliwości, organów i innych instytucji, przed którymi występuje;
10. Obowiązany jest do lojalności i koleżeństwa wobec członków samorządu;
11. Prowadzi samodzielnie sprawy przed organami orzekającymi, dbając o należyte wykorzystanie przewidzianych przez prawo środków dla ochrony uzasadnionych interesów jednostki organizacyjnej;
12. Przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą;
13. Może odmówić udzielenia pomocy prawnej tylko z ważnych powodów;
14. Podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności.

Wszystkie powyżej wskazane prawa i obowiązki radcy prawnego wynikają z ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych z Kodeksu Etyki Radcy Prawnego oraz Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego. Za złamanie zasad etycznych radcom prawnym i aplikantom radcowskim grozi odpowiedzialność dyscyplinarna przed specjalnie powołanymi w tym celu organami samorządowymi. Radcowie prawni i aplikanci radcowscy odpowiadają dyscyplinarnie za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godnością zawodu, bądź za naruszenie obowiązków zawodowych. Organami dyscyplinarnymi na poziomie okręgowych izb radców prawnych są rzecznicy dyscyplinarni (prowadzą oni sprawę przed skierowaniem jej do sądu dyscyplinarnego) oraz okręgowe sądy dyscyplinarne, które rozpoznają sprawy w przypadku skierowania przez rzecznika dyscyplinarnego wniosku o ukaranie. Na poziomie krajowym działają odpowiednio Główny Rzecznik Dyscyplinarny i Wyższy Sąd Dyscyplinarny. Od orzeczeń Wyższego Sądu Dyscyplinarnego wydanych w drugiej instancji przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego.

 

Kto może wykonywać zawód Radcy prawnego?

Ustawa o radcach prawnych wyraźnie określa, że radcą prawnym może zostać każdy kto:

1. ukończył magisterskie studia prawnicze w Polsce lub równoważne studia zagraniczne,
2. korzysta z pełni praw publicznych,
3. ma pełną zdolność do czynności prawnych,
4. jest nieskazitelnego charakteru,
5. daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu,
6. odbył aplikację radcowską w Polsce,
7. złożył egzamin radcowski.

Wszystkie wyżej wskazane warunki muszą zostać spełnione łącznie!

 

Droga do zawodu – Radca Prawny wymagania 

Droga do zawodu radcy prawnego może być długa i wyboista, na pewno wymaga ogromnych pokładów cierpliwości, samozaparcia i dążenia do wyznaczonego celu. Na swoim przykładzie pokaże Wam ile zajęło mi, aby znaleźć się w miejscu, w którym jestem obecnie.

Pierwszym etapem tej długiej drogi jest ukończenie jednolitych studiów magisterskich na kierunku Prawo. Studia te trwają 5 lat. Są prowadzone w systemie jednolitym, zatem nie ma tutaj podziału na studia licencjackie i studia magisterskie. Aby uzyskać tytuł magistra prawa należy uczęszczać na zajęcia przez 5 lat i zdać wszystkie wynikające z toku studiów egzaminy, by następnie zostać dopuszczonym i obronić napisaną pod okiem promotora pracę magisterską.

Kolejno z dyplomem ukończonych studiów prawniczych oraz szeregiem innych dokumentów, w tym zaświadczeniem o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego i wymaganą opłatą składa się wniosek o przystąpienie do egzaminu wstępnego na aplikację radcowską. Egzamin ten organizowany jest tylko jeden raz w roku! W terminie wyznaczonym przez Ministra Sprawiedliwości, zazwyczaj jest to ostatnia sobota września.

Egzamin wstępny przeprowadzają komisje egzaminacyjne do spraw aplikacji radcowskiej przy Ministrze Sprawiedliwości. Egzamin wstępny polega na sprawdzeniu wiedzy kandydata na aplikanta radcowskiego z zakresu: materialnego i procesowego prawa karnego, materialnego i procesowego prawa wykroczeń, prawa karnego skarbowego, materialnego i procesowego prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa gospodarczego, spółek prawa handlowego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, materialnego i procesowego prawa administracyjnego, postępowania sądowoadministracyjnego, prawa Unii Europejskiej, prawa konstytucyjnego oraz prawa o ustroju sądów i prokuratur, samorządu adwokackiego, radcowskiego i innych organów ochrony prawnej działających w Rzeczypospolitej Polskiej. Egzamin wstępny polega na rozwiązaniu testu składającego się z zestawu 150 pytań zawierających po trzy propozycje odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa, oraz z karty odpowiedzi. Kandydat może wybrać tylko jedną odpowiedź, którą zaznacza na karcie odpowiedzi stanowiącej integralną część testu. Za każdą prawidłową odpowiedź kandydat uzyskuje 1 punkt. Pozytywny wynik z egzaminu wstępnego otrzymuje kandydat, który uzyskał z testu co najmniej 100 punktów. Po przeprowadzeniu egzaminu wstępnego komisja kwalifikacyjna ustala wynik kandydata w drodze uchwały i doręcza odpis uchwały kandydatowi oraz Ministrowi Sprawiedliwości.

Po zdanym egzaminie wstępnym, należy złożyć wniosek o wpis na listę aplikantów radcowskich. Wpis na ta listę rozpoczyna trzyletni okres odbywania aplikacji, której celem jest przygotowanie aplikanta do należytego i samodzielnego wykonywania zawodu radcy prawnego, w szczególności wykształcenie umiejętności z zakresu zastępstwa procesowego, sporządzania pism, umów i opinii prawnych oraz przyswojenie zasad wykonywania zawodu. Czas aplikacji to okres szkolenia prowadzonego przez  Okręgowe Izby Radców Prawnych, Sądy i Prokuraturę, ale także czas współpracy z patronem, czyli radcą prawnym posiadającym co najmniej czteroletni staż pracy w zawodzie radcy prawnego, który jako opiekun wdraża aplikanta w świat prawny ze strony nie tylko teorii, ale przede wszystkim praktyki. Aplikacja radcowska rozpoczyna się 1 stycznia roku i trwa trzy lata. Po zdaniu wszystkich egzaminów przewidzianych w toku aplikacji i odbyciu wszystkich wymaganych praktyk, każdy aplikant otrzymuje zaświadczenie o odbytej aplikacji radcowskiej, które upoważnia do złożenia wniosku o przystąpienie do egzaminu zawodowego.

Kolejnym etapem jest złożenie egzaminu radcowskiego, do którego może przystąpić osoba, która odbyła aplikację radcowską i otrzymała zaświadczenie o jej odbyciu, złożyła wszystkie wymagane ustawa dokumenty i uiściła stosowną opłatę. Egzamin radcowski polega na sprawdzeniu przygotowania prawniczego osoby przystępującej do egzaminu radcowskiego do samodzielnego i należytego wykonywania zawodu radcy prawnego.

Egzamin radcowski składa się z pięciu części pisemnych.

1. Pierwsza część egzaminu radcowskiego obejmuje rozwiązanie zadania z zakresu prawa karnego, polegającego na przygotowaniu aktu oskarżenia albo apelacji, a w przypadku uznania, że jest brak podstaw do ich wniesienia, na sporządzeniu opinii prawnej w oparciu o akta lub przedstawiony stan faktyczny opracowane na potrzeby egzaminu.
2. Druga część egzaminu radcowskiego obejmuje rozwiązanie zadania z zakresu prawa cywilnego lub rodzinnego, polegającego na przygotowaniu pozwu lub wniosku albo apelacji, a w przypadku uznania, że jest brak podstaw do ich wniesienia, na sporządzeniu opinii prawnej w oparciu o akta lub przedstawiony stan faktyczny opracowane na potrzeby egzaminu.
3. Trzecia część egzaminu radcowskiego obejmuje rozwiązanie zadania z zakresu prawa gospodarczego, polegającego na przygotowaniu umowy albo sporządzeniu pozwu, wniosku lub apelacji, a w przypadku uznania, że jest brak podstaw do ich wniesienia, na sporządzeniu opinii prawnej w oparciu o akta lub przedstawiony stan faktyczny opracowane na potrzeby egzaminu.
4. Czwarta część egzaminu radcowskiego obejmuje rozwiązanie zadania z zakresu prawa administracyjnego, polegającego na przygotowaniu skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego lub skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, a w przypadku uznania, że jest brak podstaw do ich wniesienia, na sporządzeniu opinii prawnej w oparciu o akta lub przedstawiony stan faktyczny opracowane na potrzeby egzaminu.
5. Piąta część egzaminu radcowskiego obejmuje rozwiązanie zadania z zakresu zasad wykonywania zawodu lub zasad etyki polegającego na przygotowaniu opinii prawnej w oparciu o akta lub przedstawiony stan faktyczny opracowane na potrzeby egzaminu.

Egzamin radcowski trwa 4 dni. Pierwszego, drugiego i trzeciego dnia trwa 8 godzin, natomiast czwartego dnia 10 godzin, gdyż wówczas przeprowadzane są dwie jego części, tj. część dotycząca prawa administracyjnego oraz część związana z etyka radcy prawnego. Jeżeli kiedyś wiedzieliście bądź zobaczycie grupę elegancko ubranych osób z wypchanymi walizkami podróżnymi pod jakąś dużą salą, to na pewno nie jadą oni na żadną wycieczkę, ale czekają na jeden z najważniejszych egzaminów w swoim życiu. Tak! Na ten egzamin każdy przychodzi z walizką pełną komentarzy i aktów prawnych, ponieważ można z nich korzystać rozwiązując zadanie.

Pozytywny wynik z egzaminu radcowskiego otrzymuje zdający, który z każdej części egzaminu radcowskiego otrzymał ocenę pozytywną. Jeżeli nie uda Ci się zdać na ocenę pozytywną chociaż 1 przedmiotu, to nie zdajesz egzaminu w całości (tutaj nie ma poprawek, można jedynie próbować składać odwołanie).

Po zdanym egzaminie radcowskim i otrzymaniu uchwały potwierdzającej pozytywny wynik egzaminu, można złożyć wniosek o wpis na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych. Uchwałę o wpisie na listę radców prawnych oraz o nadaniu numeru wpisu podejmuje Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych.

Po dokonaniu wpisu na listę Radców Prawnych, każdy radca prawny obowiązany  jest złożyć w obecności Dziekana Okręgowej Izby Radców Prawnych, prowadzącej listę radców prawnych, na którą wpisany został radca prawny, ślubowanie o następującej treści:

„Ślubuję uroczyście w wykonywaniu zawodu radcy prawnego przyczyniać się do ochrony i umacniania porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, obowiązki zawodowe wypełniać sumiennie i zgodnie z przepisami prawa, zachować tajemnicę zawodową, postępować godnie i uczciwie, kierując się zasadami etyki radcy prawnego i sprawiedliwości”.

Prawo wykonywania zawodu radcy prawnego powstaje z chwilą dokonania wpisu na listę radców prawnych i złożenia ślubowania!

 

Atrybuty Radcy prawnego

Charakterystycznym elementem wykonywania zawodu radcy prawnego jest obowiązek występowania przed Sądem w todze.

Wymiary, kolor, materiał z którego ma być wykonana TOGA określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 listopada 2000 r. w sprawie określenia stroju urzędowego radców prawnych biorących udział w rozprawach sądowych (Dz. U. z 2000 Nr 112, poz. 1184).

Zgodnie z ww. aktem prawnym Toga jest suknią fałdzistą z lekkiego czarnego materiału wełnianego lub wełnopodobnego, sięgającą powyżej kostek około 25 cm od ziemi i ma u góry odcinany karczek szerokości 21 cm. Toga u dołu ma w obwodzie 2 m 70 cm do 2 m 78 cm i od karczka w dół ułożona jest w kontrafałdy po 3 na obydwu przodach togi i 7 na plecach. Środkowa kontrafałda na plecach togi ma fałdy po obu stronach, a pozostałe są wszywane do karczka w kierunku rękawów.

Kołnierz togi jest okrągły, płasko wyłożony, zapinany pod szyją na haftkę. Szerokość kołnierza wynosi z tyłu 16 cm, a z przodu 18 cm. Końce kołnierza są ścięte, tworząc wycięcie w formie kąta prostego. Toga zapinana jest na 5 guzików krytych.

Rękawy togi u góry ułożone są w 7 do 9 kontrafałd, tworzących bufy. Rękawy mają u dołu w obwodzie 75 cm i skrojone są w ten sposób, że po odwinięciu tworzą mankiet szerokości 10 cm, przymocowany z przodu do szwa rękawa. Wewnątrz rękawa przy przegubie ręki umieszczony jest zatrzask, na który można rękaw zapinać.

Przody togi po obu stronach wewnętrznych mają podszycie (listwy) z tego samego materiału co toga, szerokości 10 cm.

Przód togi, boki i karczek są szyte podwójną stebnówką szerokości 0,5 cm, a karczek togi podszyty jest czarną podszewką.

Przy kołnierzu togi wszyty jest żabot z ciemnoniebieskiego jedwabiu długości 21 cm, szerokości u dołu 28 cm, ułożony w 13 kontrafałd, z których środkowa, szerokości 2 cm, ma fałdy po obu stronach, a pozostałe biegną w kierunku rękawów. Żabot z prawej strony togi jest zapinany na guziczek.

Kołnierz i mankiety togi mają wypustkę z ciemnoniebieskiego aksamitu, której szerokość wynosi 0,5 cm.

 

Radca prawny a Adwokat

Zawód Radcy prawnego i zawód Adwokata to dwa różne zawody, gdyż regulowane są przez dwie różne ustawy, tj. ustawę z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych i ustawę z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o Adwokaturze. Przy czym rodzajowo są do siebie bardzo zbliżone. Zarówno Radcowie prawni, jak i Adwokaci wykonując swój zawód zajmują się świadczeniem pomocy prawnej.

W zakresie przysługującym obu grupom zawodowym uprawnień różnicą jest to, że:

1. radcowie prawni wykonując swoja pracę na podstawie umowy o pracę, nie mogą występować w charakterze obrońcy w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe, chyba że chodzi o stosunek pracy pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych).
2. radcowie prawni mogą wykonywać swój zawód na podstawie umowy o pracę, natomiast Adwokaci są zobowiązani wykonywać swój zawód w ramach Kancelarii Adwokackiej bądź w spółce, tj. nie mogą pracować na umowie o pracę i jednocześnie wykonywać zawodu Adwokata.

Technicznie różni nas kolor żabotu w todze – Radcowie mają ciemnoniebieski, a Adwokaci zielony.

Jednakże z punktu widzenia Klienta, obecnie zawód adwokata nie różni się od zawodu radcy prawnego. Stąd też coraz częściej pojawiają się głosy, żeby te zawody ujednolicić.