Definicja rolnika zawarta w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. 2022, poz. 2569 z zm.) wskazuje, iż jednym z kryteriów na podstawie którego przypisuje się osobie fizycznej status rolnika jest posiadanie KWALIFIKACJI ROLNICZYCH.

Ustawodawca uzależnił posiadanie statusu rolnika indywidualnego od posiadania kwalifikacji rolniczych, aby wzmocnić cel ustawy opierający się na założeniu, żeby nieruchomości rolne trafiały wyłącznie do osób żywotnie zainteresowanych ich rolniczym wykorzystywaniem.

W kontekście kwalifikacji rolniczych należy rozróżnić WYKSZTAŁCENIE ROLNICZE oraz STAŻ PRACY W ROLNICTWIE. Obie te kategorie mają na celu wykazanie, że osoba fizyczna chcąca nabyć ziemię i prowadzić gospodarstwo rolne posiada odpowiednie kompetencje do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie.

WYKSZTAŁCENIE ROLNICZE

Art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego doprecyzowuje, kogo można uznać za osobę posiadającą wykształcenie rolnicze.  W przepisie tym wskazuje się, że osoba fizyczna posiada kwalifikacje rolnicze, gdy posiada:

1) wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, zasadnicze branżowe, średnie, średnie branżowe lub wyższe, lub

2) tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy, lub tytuł zawodowy mistrza w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i posiada co najmniej trzyletni staż pracy w rolnictwie, lub

3) wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i posiada co najmniej trzyletni staż pracy w rolnictwie albo wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem, albo wykształcenie średnie lub średnie branżowe inne niż rolnicze i posiada co najmniej trzyletni staż pracy w rolnictwie, lub

4) wykształcenie podstawowe, gimnazjalne, zasadnicze zawodowe lub zasadnicze branżowe inne niż rolnicze i posiada co najmniej pięcioletni staż pracy w rolnictwie.

Dla uznania, że osoba fizyczna posiada odpowiednie kwalifikacje rolnicze wystarczy spełnienie jednego z kryteriów, które zostały wymienione w w/w przepisie. Przy czym ustalenie wymagań ustawowych powinno nastąpić przy uwzględnieniu Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie kwalifikacji rolniczych posiadanych przez osoby wykonujące działalność rolniczą z dnia 17 stycznia 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 109, dalej Rozporządzenie).

Zważywszy na zapisy ww. Rozporządzenia kierunkami studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich, których ukończenie uznaje się za posiadanie wykształcenia wyższego rolniczego, są:

1. rolnictwo;
2. ogrodnictwo;
3. weterynaria;
4. technika rolnicza i leśna;
5. zootechnika;
6. architektura krajobrazu;
7. rybactwo.

Przy czym § 2 ust. 2 Rozporządzenia  dopuszcza się uzyskanie kwalifikacji rolniczych na skutek ukończenia innych kierunków studiów niż wymienione powyżej w sytuacji, gdy w ich programie kształcenia lub zakresie kształcenia objęto treści związane z działalnością wytwórczą w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej, w wymiarze łącznym co najmniej 120 godzin.

Kolejno zgodnie z Rozporządzeniem zawodami których posiadanie uznaje się za wykształcenie średnie rolnicze lub średnie branżowe rolnicze są:

1. technik rolnik;
2. technik ogrodnik;
3. technik architektury krajobrazu;
4. technik hodowca o specjalności: hodowla drobiu, hodowla zwierząt;
5. technik hodowca koni;
6. technik pszczelarz;
7. technik rybactwa śródlądowego – w przypadku gdy w gospodarstwie jest prowadzony chów lub hodowla ryb;
8. technik weterynarii – w przypadku gdy w gospodarstwie jest prowadzony chów lub hodowla zwierząt;
9. technik ekonomista o specjalności: ekonomika i rachunkowość przedsiębiorstw rolnych lub rachunkowość i rynek rolny;
10. technik towaroznawca o specjalności surowce rolne;
11. technik agrobiznesu;
12. technik mechanizacji rolnictwa;
13. technik melioracji wodnych;
14. technik inżynierii środowiska i melioracji;
15. technik turystyki wiejskiej;
16. technik mechanik o specjalności maszyny i urządzenia rolnicze;
17. technik mechanizacji rolnictwa i agrotroniki

Natomiast wykształcenie zasadnicze zawodowe rolnicze lub zasadnicze branżowe rolnicze to:

1. rolnik;
2. ogrodnik;
3. pszczelarz;
4. mechanik operator pojazdów i maszyn rolniczych;
5. rybak śródlądowy – w przypadku gdy w gospodarstwie jest prowadzony chów lub hodowla ryb;
6. mechanik maszyn rolniczych;
7. mechanik maszyn i urządzeń o specjalności maszyny i urządzenia rolnicze;
8. rolnik mechanizator.

Za to Rozporządzenie uznaje za studia podyplomowe właściwe dla wykazania kwalifikacji rolniczych, studia w zakresie związanym z rolnictwem, gdy ich program obejmuje co najmniej jedno z następujących zagadnień:

1. ekonomika rolnictwa;
2. organizacja lub technologia produkcji rolniczej;
3. marketing artykułów rolnych;
4. rachunkowość rolnicza;

Posiadanie kwalifikacji rolniczych musi zostać potwierdzone dokumentem, np. dyplomem ukończenia studiów wyższych bądź świadectwem ukończenia szkoły.

STAŻ PRACY

W art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego zaznaczono, iż w niektórych wypadkach  posiadanie kwalifikacji rolniczych ściśle wiąże się z posiadaniem stażu pracy w gospodarstwie rolnym. Wówczas obok obowiązku ukończenia konkretnego szczebla nauki konieczne jest wykazanie, że posiada się odpowiedni 5-cioletni staż pracy w gospodarstwie rolnym, swoim, rodziców, bądź np. sąsiada. Przy czym wymaganie stażu pracy nie dotyczy tylko kwalifikacji rolniczych, które wywodzone są z uzyskania wykształcenia rolniczego zasadniczego zawodowego, zasadniczego branżowego, średniego, średniego branżowego lub wyższego.

Art. 6 ust. 3 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego definiuje kryteria ustalenia stażu pracy.  Zgodnie z tym przepisem za staż pracy uznaje się okres, w którym osoba fizyczna:

1) podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników lub

2) prowadziła działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym o obszarze nie mniejszym niż 1 ha stanowiącym jej własność, przedmiot użytkowania wieczystego, przedmiot samoistnego posiadania lub dzierżawy, lub

3) była zatrudniona w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, wykonując pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej, lub

4) wykonywała pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej w charakterze członka spółdzielni produkcji rolnej, lub

5) odbyła staż, o którym mowa w art. 53 ust. 1 ustawy z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1409 ze zm.), obejmujący wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej.

Nowelizacja ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego dokonana w 2019 r. wprowadziła do wskazanej ustawy w art. 6 ustęp 3a. Zgodnie z dodanym przepisem za staż pracy, o którym mowa w ust. 2, uznaje się również okres pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym potwierdzony zaświadczeniem wydanym na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. poz. 310). Modyfikacja ta pozwala na udokumentowanie stażu pracy na podstawie wydanego zaświadczenia (o tym szerzej w artykule: Jak skutecznie wykazać staż pracy w gospodarstwie rolnym?).

Zważywszy na powyższe warto zauważyć, iż zostanie rolnikiem to nie taka prosta sprawa 🙂 a tak na poważnie, to wbrew powszechnej opinii rolnik to w większości przypadków człowiek dobrze wykształcony, posiadający właściwe kompetencje w zakresie produkcji rolniczej.