We wpisie Staż pracy w gospodarstwie rolnym – przecież mi to nie jest do niczego potrzebne. Czy, aby na pewno? przedstawiłam czym staż pracy jest oraz kiedy może nam się przydać. Teraz postanowiłam iść dalej i skupić się na warunkach, które umożliwiają zastosowanie przepisów w praktyce!

Do znudzenia będę podawać podstawę prawną moich rozważań i wskazywać na ustawę z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310). To ustawa bardzo krótka, ale jakże treściwa!

Art. 1 ww. ustawy określa okresy pracy w gospodarstwie rolnym, podlegające wliczeniu do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, wskazując, że wliczeniu podlegają:

1. okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
2. przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
3. przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Dziś przybliżę najbardziej popularny i oczywisty przypadek, a mianowicie:

1. prowadzenie gospodarstwa przez osobę ubiegającą się o zaliczenie pracy w gospodarstwie do stażu pracy (pracownika),
2. pracę w gospodarstwie prowadzonym przez małżonka pracownika.

Po pierwsze należy wskazać, iż w tym przypadku nie ma żadnych ograniczeń czasowych i związanych z nimi obostrzeń, ale konieczne jest spełnienie warunku prowadzenia gospodarstwa rolnego, bądź pracy w gospodarstwie należącym do współmałżonka.

Zatem moim zadaniem jest podjęcie próby wyjaśnienia,  co oznacza prowadzenie gospodarstwa rolnego.

Gospodarstwo rolne według Kodeksu cywilnego to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego (art.55³ k.c.). Natomiast według ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego to gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 55³ k.c., w którym powierzchnia nieruchomości rolnej lub łączna powierzchnia nieruchomości rolnych jest nie mniejsza niż 1 ha.

Można spokojnie powiedzieć, że gospodarstwo to zorganizowana całość, w skład której wchodzą grunty, budynki, maszyny i urządzenia, które wspólnie mają na celu wspomóc w produkcji i umożliwić produkcję rolnikowi. .

Gospodarstwo rolne jest traktowane jako zorganizowany zespół dóbr, pewna jedność gospodarcza złożona z określonych elementów. Jest to zatem kompleks majątkowy złożony z różnych składników (mienie). Masa majątkowa jest połączona funkcjonalnie, zmienna ilościowo i rodzajowo. Pomiędzy składnikami gospodarstwa rolnego powinna istnieć na tyle silna więź funkcjonalna o charakterze celowym (ekonomicznym), żeby można było mówić o nowej jakości, a nie o zbiorze elementów. (Dorota Łobos-Kotowska, Prawne pojęcie osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego, PRZEGLĄD PRAWA ROLNEGO, NR 1 (28) – 2021, 89–106, DOI: 10.14746/ppr.2021.28.1.5)

Naczelny Sąd Administracyjny w Wyroku z dnia 5 października 2001 r., sygn. akt II SA 1858/01 wskazał, iż przez prowadzenie gospodarstwa rolnego w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 1 należy rozumieć samodzielną lub przy pomocy innych osób (osób bliskich, pracowników najemnych) faktyczną pracę w gospodarstwie rolnym wykonywaną na własny rachunek w charakterze właściciela bądź posiadacza w rozumieniu art. 336 k.c. (tj. posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

W ww. Wyroku NSA wskazał, że prowadzenie gospodarstwa nie jest równoznaczne z osobistą pracą w tym gospodarstwie.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 września 1999 r., sygn. I PKN 250/99 (OSNP 2001, nr 1, poz. 10) wskazał, że faktyczna praca w gospodarstwie rolnym to nie tylko osobista fizyczna praca w polu, ale także organizowanie pracy, zarządzanie gospodarstwem, decydowanie o rodzaju produkcji.

Pojęcie „prowadzenia gospodarstwa rolnego” jest o tyle szersze od „pracy w gospodarstwie rolnym”, że bywa, iż nie tylko wtedy, gdy się na nim osobiście pracuje, gospodarstwo to jednocześnie się prowadzi. Możliwym jest bowiem prowadzenie gospodarstwa i niepracowanie w nim osobiście, podobnie jak można pracować w gospodarstwie faktycznie, nie prowadząc go. Prowadzenie gospodarstwa nie wyklucza również okoliczność, że prowadzący nie przebywa codziennie w gospodarstwie, jeżeli rodzaj prowadzonej w gospodarstwie działalności rolniczej, nie wymaga codziennej obecności (ww. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1999 r.).

Prowadzeniem gospodarstwa rolnego jest zatem nie tylko osobista fizyczna praca w polu, ale także organizowanie pracy, zarządzanie gospodarstwem, decydowanie o rodzaju produkcji (por. wyr. NSA z 24.6.2015 r., I OSK 30/14, Legalis).

Zważywszy na wskazane orzeczenia sądowe należy zaznaczyć, iż nie jest właściwe na tle ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310) rozróżnianie pracy w gospodarstwie rolnym od jej prowadzenia. Zgodnie bowiem z art. 1 ust. 1 pkt 1ww. ustawy wlicza się okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego. Ustawa nie wymaga natomiast, aby to prowadzenie było równoznaczne z osobistą pracą w gospodarstwie, gdyż czynności związane z prowadzeniem produkcji roślinnej i zwierzęcej właściciel gospodarstwa może wykonywać przy pomocy np. pracowników.

Jednakże w niniejszym artykule zasadne jest zwrócenie Państwa uwagi na wiek osoby, która gospodarstwo rolne prowadzi. Albowiem jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny prowadzenie gospodarstwa polega na podejmowaniu czynności prawnych, do których wymagana jest pełna zdolność do czynności prawnych, która wiąże się z uzyskaniem pełnoletniości – ukończone 18 lat życia (Wyrok z dnia 18 maja 1999 r., sygn. akt II SA 204/99).  W związku z tym, za osobę prowadząca gospodarstwo rolne można uznać tylko osobę pełnoletnią. Tym samym w przypadku zaliczenia okresu prowadzenia gospodarstwa rolnego do pracowniczego stażu pracy należy zaliczyć okres od dnia 18 urodzin! Nie wcześniej, jak ma to miejsce, gdy pracuje się np. w gospodarstwie rodziców.

Ponadto warte wskazania jest również to, że w przypadku prowadzenia gospodarstwa rolnego nie ma znaczenia okres czasowy jego prowadzenia. Tzn. nie ma wskazanych i dookreślonych ustawowo konkretnych przedziałów czasowych, a jedynie obowiązkiem pracownika jest udowodnienie prowadzenia gospodarstwa rolnego przez określony czas, np. poprzez przedłożenie decyzji w przedmiocie ustalenia wymiaru podatku rolnego, zaświadczenia z KRUS o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Ponadto art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy uprawnia zaliczenie do pracowniczego stażu także pracy w gospodarstwie, które prowadzi współmałżonek.

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy ,,małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński’’. Tym samym małżonkiem jest osoba, z która został zawarty związek małżeński. Wobec tego, w czasie trwania małżeństwa, gdy małżonek jest osobą prowadzącą działalność rolniczą – gospodarstwo rolne – drugi małżonek, pozostający bez zatrudnienia, może zaliczyć sobie okres ,,bezrobocia’’ do pracowniczego stażu pracy, jeśli wykaże, że w tym czasie pomagał małżonkowi w gospodarstwie i stale tam pracował.

Jednakże praca w gospodarstwie małżonka nie będzie wliczała się do pracowniczego stażu pracy na podstawie ww. ustawy, jeśli zostanie orzeczony rozwód, bądź separacja.

Tym samym jeśli miałeś gospodarstwo rolne, bądź Twój małżonek je posiadał/posiada, pamiętaj, aby wszystkie swoje ,,luki’’ w zatrudnieniu sprawdzić i ewentualnie ustalić, czy aby nie spełniasz ww. warunków.

Uwierz, warto o to zadbać, póki pamięć świeża 😊