Polska rolnictwem stoi, przynajmniej kiedyś tak było, gdyż od zawsze trudniono się w naszym pięknym kraju rolnictwem. Większość naszych rodaków, albo posiada korzenie rolnicze, albo w bliskiej rodzinie znajdzie choć jednego rolnika. Aktualnie rolnictwo staje się mniej popularne, jednak kiedyś stanowiło bardzo ważny czynnik polskiego PKB (Projekt Krajowy Brutto). Obecnie samo rolnictwo to około 3% PKB, ale udział wyrobów rolnych i przemysłu spożywczego to ponad 10% polskiego eksportu. Zatrudnienie w tym sektorze to wciąż ponad 9% wszystkich pracowników (dane zaczerpnięte ze stronu internetowej: https://geografia24.pl/rozwoj-rolnictwa-w-polsce/).

Jak już wskazałam powyżej duża część społeczeństwa polskiego miała co najmniej styczność z rolnictwem. Jednak bardzo dużo jest takich przypadków, gdy w domu rodzinnym rodzice trudnili się rolnictwem, dzieci wspierały ich po szkole w tej jakże ciężkiej pracy, ale po zdanej maturze wyfrunęły do miasta po lepsze jutro. Czy ten trud włożony w codzienne karmienie zwierząt, dojenie krów, wypasanie owiec, zbieranie jaj, czy też udział w sianokosach, żniwach, wykopkach, może pójść na marce? Otóż nie!

Nawet jeśli aktualnie jesteś dyrektorem w korporacji, nauczycielem, a może naczelnikiem wydziału w urzędzie, warto pamiętać skąd się pochodzi, gdyż bycie dzieckiem rolnika, nie jest wstydem. Nasz racjonalny ustawodawca zauważył, że Polska = rolnictwo i przewidział profity dla tych, który rolnictwo znają – a przynajmniej powinni – bo w rodzinie rolniczej się urodzili i doświadczyli czym jest trud życia na gospodarstwie. Zatem jeśli jesteś dzieckiem rolnika i wiesz co to krowa, potrafisz odróżnić ziemniak od batata, a pszenicę od owsa, to czemużby z tego nie skorzystać i nie doliczyć sobie pracy w gospodarstwie do stażu pracy w celach pracowniczych oraz emerytalno- rentowych.

Przechodząc do rozważań ważne jest określenie pojęcia STAŻ PRACY. Bowiem pojęcie ,,staż pracy’’ nie jest pojęciem ustawowym i pomimo wielu przepisów uzależniających uprawnienia pracownika od stażu pracy, brakuje jego legalnej definicji (P. Walorska, Staż pracy, Warszawa 2014, s. 53). Nawet Kodeks pracy nie wyjaśnia czym staż pracy jest. Jednakże biorąc pod uwagę wykładnię językową tegoż pojęcia można stwierdzić, że staż pracy jest okresem, przez który pracownik i pracodawca są związani więzią stosunku pracy.

Staż pracy w gospodarstwie rolnym ustalany jest w oparciu o przepisy ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310).

Zatem przepisy ww. ustawy znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do okresu przez który pracownik i pracodawca są związani więzią stosunku pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, czy też okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy. Przy czym mają one zastosowanie nie tylko do osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (dotyczy to wszystkich umów o pracę – nieważne czy umowa na czas określony, nieokreślony, na zastępstwo), ale także do nawiązania stosunku pracy na podstawie mianowania, powołania i wyboru.

Zważywszy, iż staż pracy w gospodarstwie rolnym zaliczany jest do stażu pracy, ma on wpływ na uprawnienia pracownicze, a co za tym idzie może przydać się, gdy chcemy ustalić:

1. Prawo do nagrody jubileuszowej,
2. Prawo do dodatku za wieloletnią pracę (dotyczy np. pracowników samorządowych, nauczycieli),
3. Prawo do emerytury,
4. Prawo do urlopu wypoczynkowego,
5. Prawo do dodatku stażowego,
6. Prawo do odprawy emerytalno-rentowej.

Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 listopada 1992 r. (I PZP 64/92)

Przepisy art. 1 ust. 1 pkt 2-3 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310) mają zastosowanie przy ustalaniu prawa do nagrody jubileuszowej na podstawie art. 47 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 3, poz. 19 ze zm.).

Jak wyżej wskazałam praca w gospodarstwie rolnym może również przydać się w przypadku ustalania prawa do emerytury. Zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.):

1. Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

2. Okresy wymienione w ust. 1 pkt 1 uwzględnia się także przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.
3. Okresów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

O tym, czy dany okres pracy w gospodarstwie zostanie zaliczony zostanie jako okres uprawniający do emerytury, decyduje Zakład Ubezpieczeń Społecznych w drodze decyzji. Więcej możesz przeczytać w artykule: Staż pracy w gospodarstwie rolnym – prawo do emerytury bądź renty z tytułu niezdolności do pracy.

Dodatkowo! Przecież trafiłeś na blog prawnika, nazywanego prawnikiem w kaloszach, zatem nie byłabym sobą, gdybym tego tematu nie przeniosła również na grunt rolniczy! Tak, tak wiem, że sama kwestia pracy w gospodarstwie rolnym jest ROLNICZA, ale staż pracy w gospodarstwie może pomóc Ci zostać rolnikiem, gdy kwalifikacji rolniczych brak. Bowiem zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r . o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U.  z 2022, poz. 2569, dalej oznaczona jako ukur) za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo.

A czym są te kwalifikacje rolnicze – szczegółowo opowiadam tutaj: O kwalifikacjach rolniczych słów kilka. 

Przy czym art. 6 ust. 2 ustawy ukur stanowi, że osoba fizyczna:

1.osobiście prowadzi gospodarstwo rolne, jeżeli:

a) pracuje w tym gospodarstwie rolnym,

b) podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie;

2. posiada kwalifikacje rolnicze, jeżeli:

Warto jednak zapamiętać, że ustawa z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310) nie wskazuje na obowiązek zaliczania okresów pracy w gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy. Zatem takie zaliczenie jest możliwe na wniosek pracownika, przy czym przepisy regulujące dany zakład pracy, muszą przewidywać w swoich zapisach wewnętrznych, np. regulaminie, możliwość wliczenia do stażu pracy okresu pracy w innych zakładach pracy, w tym pracy w gospodarstwie rolnym.

Przy czym Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia  z dnia 4 listopada 1992 r. sygn akt: I PZP 61/92 wskazał, że ,,zamieszczenie w porozumieniu w sprawie zakładowego systemu wynagradzania postanowienia, że do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze wlicza się wszystkie okresy pracy w uspołecznionych zakładach pracy, nie uzasadnia zastosowania art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczeniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310) i tym samym nie wyłącza możliwości wliczenia do stażu pracy okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym’’.

W treści ww. uchwały Sąd Najwyższy orzekł, że praca w gospodarstwie rolnym przy spełnieniu warunków przewidzianych w art. 1 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310) wliczana jest do stażu pracy nie tylko wtedy, gdy porozumienie zakładowe wydane po jej uchwaleniu nic o takim wliczaniu nie stanowi, ale także wtedy, gdyby ono wręcz wyraźnie taką zaliczalność wykluczało. Sąd Najwyższy w dalszej części argumentował, że ustanowienie innych kryteriów, niż wymienione w art. 1 ust. 2 komentowanej ustawy, dotyczących wliczania do stażu pracy zatrudnienia w innych zakładach pracy nie prowadzi do wyłączenia zasady „zaliczalności stażu rolniczego”, nawet gdyby było to np. sprzeczne z intencjami autorów porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania. Katalog wyłączeń spod art. 1 ust. 1 ww. ustawy ma charakter wyczerpujący i nie może być poszerzany, w szczególności w drodze porozumień w sprawie zakładowego systemu wynagradzania.

ALE!

Jak to w naszym prawie bywa, od wyżej opisanych reguł zdarzaja się wyjątki, kiedy to mimo, że pracowaliśmy w gospodarstwie rolnym, nie będzie miało to znaczenia i nie będzie mogło być wzięte pod rozwagę.

Okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym pozostają obojętne dla pracowniczych uprawnień związanych:

1) z zakładowym stażem pracy (np. uprawnienia dotyczące długości okresów wypowiedzenia (art. 36 § 1 Kodeksu Pracy) oraz ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia bez winy pracownika z powodu niezdolności do pracy powstałej wskutek choroby (art. 53 § 1 pkt 1 KP).

2) ze stażem branżowym;

3) ze stażem stanowiskowym;

4) ze stażem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Staż pracy w gospodarstwie rolnym nie zostanie uwzględniony w przypadku ustalenia stażu pracy w związku z tzw. świadczeniem pośmiertnym (inaczej odprawą pośmiertną). Świadczenie to zostało uregulowane w art. 93 § 2 Kodeksu Pracy. Wysokość tego świadczenia jest uzależniona od stażu zakładowego, jednak odprawa nie jest uprawnieniem pracownika, a członków jego rodziny, zatem pozostaje wyłączona spod omawianego w niniejszym artykule uprawnienia.

Ponadto okresy pracy w gospodarstwie rolnym nie podlegają wliczeniu do stażu pracy warunkującego uzyskanie prawa do podwyższonego zasiłku dla bezrobotnych, ponieważ uprawnienie do zasiłku dla bezrobotnych nie jest uprawnieniem wynikającym ze stosunku pracy

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 września 1995 r. II SA 1906/95

Z treści art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. Nr 54, poz. 310) wynika, że okres pracy w gospodarstwie rolnym, o którym mowa w art. 1 ust. 1 tej ustawy, wlicza się jedynie do stażu pracy od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy.

Nie podlega on zatem wliczeniu do stażu pracy warunkującego uzyskanie prawa do podwyższonego zasiłku dla bezrobotnych, ponieważ uprawnienie do zasiłku dla bezrobotnych nie jest uprawnieniem wynikającym ze stosunku pracy.

Odpowiadając na pytanie postawione w tytule, czy ten staż pracy w gospodarstwie jest mi do czegoś potrzebny, wskazuję, że TAK! Pamiętaj, że czasami właśnie udokumentowanie tego okresu, pozwoli Ci wcześniej przejść na emeryturę, uzyskać większą odprawę, a może zakupić swój pierwszy grunt rolny i utworzyć gospodarstwo rolne. Pamiętaj wiedza to skarb, warto ją mieć, nigdy nie wiesz, kiedy dana informacja stanie się dla Ciebie przydatna. Obserwuj mnie po więcej, zaczynamy cykl wpisów o STAŻU PRACY W GOSPODARSTWIE ROLNYM.  Po otrzymywanych wiadomościach, komentarzach i telefonach, widzę, że ten temat nie jest nam Polakom obojętny.